Sigismund II August, 3 Groschen Vilnius 1562 - L/LI

Variety with endings of inscriptions L/LI.

Odmiana z końcówkami napisów L/LI.

Wariant Pogoni w ozdobnej tarczy, na awersie u dołu herb Topór, zarządcy mennicy Gabriela Tarły.

Obok denarów, szelągów, półgroszy, groszy, trojaków, szóstaków i dukatów, w czasach Zygmunta Augusta pojawiły się nowe gatunki pieniądza: obole, dwudenary, dwugrosze, czworaki (4 grosze), półkopki (30 groszy). Cały czas obowiązywał podział na mennictwo koronne i litewskie: 4 grosze litewskie były równe 5 groszom polskim. Dodatkowo, w obiegu pieniężnym pojawiły się kontrasygnowane srebrne dukaty i półdukaty hiszpańskie, co wiązało się ze zwrotem przez władcę Hiszpanii Filipa II długu – tzw. „sum neapolitańskich". W okresie panowania Zygmunta Augusta pracowały jedynie mennice w Wilnie – gdzie bito monety na stopę litewską oraz polską – oraz w Gdańsku. Do mennictwa Zygmunta Augusta zalicza się również emisje prowizorycznej mennicy uruchomionej w sierpniu 1572 na zamku w Dalholm, bijącej niepełnowartościowe monety należące do inflanckiego systemu monetarnego. Była to jednorazowa akcja, mająca na celu opłacenie żołnierzy stacjonujących w Parnawie. Ściśle rzecz biorąc emisje te powinny być zaliczane do okresu bezkrólewia (Zygmunt August zmarł 7 lipca).

Trojaki w czasach Zygmunta Augusta biły dwie mennice – wileńska oraz gdańska. W latach 1546-47 i 1556 w mennicy wileńskiej bito trojaki na stopę polską, ze srebra XIV-łutowego. Ważyły one średnio 2,671 g i zawierały 2,337 g czystego kruszcu. W tym pierwszym okresie, gdy zarząd mennicy wileńskiej spoczywał w rękach Jana Lutomirskiego, forma trojaków stanowiła kontynuację schematów ikonograficznych z czasów Zygmunta Starego. Na awersie trojaków pierwszego typu umieszczano portret króla i napis otokowy, na rewersie – napis strefowy, Pogoń i po bokach herbu datę. Ten sam standard – zarówno jeśli chodzi o stopę menniczą, jak i rysunek – reprezentowały trojaki gdańskie bite w latach 1557-1558. Zamiast herbu Litwy na monetach umieszczano oczywiście herb Gdańska. W latach 1562-1565, gdy zarząd mennicy wileńskiej sprawował Gabriel Tarło, zmieniła się zarówno forma zewnętrzna, jak i stopa trojaków. W roku 1562 rozpoczęła się emisja trojaków drugiego typu, bitych ze srebra V ½ - łutowego. Ważyły one 7,207 g i zawierały 2,447 g czystego kruszcu. Nieco wyższy pozom zawartości srebra niż w trojakach pierwszego typu sugeruje, że były to monety bite na stopę litewską. Na ich awersie umieszczano portret monarchy (po bokach data) oraz napis otokowy. Na rewersie natomiast zrezygnowano z napisu strefowego i wprowadzono Pogoń, poniżej nominał „III" oraz napis otokowy. Na dole w otoku umieszczono Kolumny Giedymina. Jeszcze w roku 1562 pojawiły się trojaki trzeciego typu, bite również na stopę litewską, ale w innym nieco standardzie. Ważyły one średnio 3,057 g i zawierały 2,675 g czystego kruszcu. Ich rysunek naruszał postanowienia ordynacji menniczej, nie zawierał bowiem portretu króla. Na awersie widniał jedynie ukoronowany monogram „SA" Zygmunta Augusta i napis otokowy (z Toporem Gabriela Tarły na części odmian). Na rewersie – Pogoń pod mitrą wielkoksiążęcą, poniżej nominał oraz napis w otoku (z Kolumnami Giedymina na części odmian). Trzeci typ trojaków litewskich był emitowany w latach 1562-1564. W roku 1565 nastąpiła zmiana na stanowisku zarządcy mennicy. Gabriela Tarłę zastąpił (prawdopodobnie) Stanisław Myszkowski – wojewoda i starosta krakowski. Ze zmianą tą wiąże się emisja czwartego typu trojaków litewskich, „szyderczych", bitych w latach 1565-1566. Ich dane metrologiczne są identyczne z trojakami typu trzeciego. Zaskakujący jest natomiast rysunek monety. Na awersie widnieje Pogoń i napis otokowy. Na rewersie natomiast umieszczony został cytat z drugiego psalmu Dawida: „QVI HABITAT IN COELIS IRRE DEBIT EOS" (Ten, który mieszka w niebie, będzie ich wyśmiewał). Emisje czwartego typu wywołały wielkie oburzenie. U króla interweniował biskup krakowski. W konsekwencji Zygmunt August zakazał ich emisji.

Vilnius Lithuania POLISH COINS Poland Poland 1506-1795 Poland Polen Lithuania