Watch List notes:

Stephen Bathory, Schilling Riga 1582 - ex. Marzęta

Variety with an abbreviated date on the sides of the Riga coat of arms on the reverse.

Odmiana ze skróconą datą z boków herbu Rygi na rewersie, u góry po lewej stronie lilia, znak mincmistrza ryskiego Hermana Wulffa.

Moneta pochodząca z kolekcji Dariusza Marzęty wraz z załączoną kopertką ze zbioru.

Egzemplarz ilustrowany w Wirtualnym Muzeum Polskiego Szeląga (WMPS).

Po wielkiej reformie monetarnej Zygmunta Starego nastał kilkudziesięcioletni okres stagnacji, który z biegiem czasu zamienił się w chaos pieniężny. U progu panowania Stefana Batorego w obiegu znajdowały się monety dwóch ostatnich Jagiellonów, jak też monety obce. Uporządkowanie kwestii pieniężnych przez nowego króla było nieodzowne. Wielka reforma Stefana Batorego z lat 1578-1580 należy do najważniejszych w historii polskiego mennictwa. Objęła ona m.in.: emisję stabilnego i pełnowartościowego pieniądza, powiązanie systemu pieniężnego Rzeczypospolitej z systemem cesarskim, ostateczne wdrożenie polsko-litewskiej unii monetarnej. System wprowadzony w 1580 roku funkcjonował do końca rządów Stefana Batorego i przez znaczną część panowania jego następcy (do roku 1601). W czasach Stefana Batorego pracowały mennice: koronne (Olkusz, Poznań), litewska (Wilno), pruska (Malbork), miejskie (Gdańsk, Ryga). Dwudenary litewskie emitowała ponadto kurlandzka mennica w Mitawie, zaś koronne talary i dukaty król kazał bić w siedmiogrodzkiej mennicy w Nagy Banya. Do mennictwa związanego z panowaniem Stefana Batorego zalicza się również gdańskie monety oblężnicze z roku 1577.

W okresie panowania Stefana Batorego emitowano szelągi koronne (Olkusz, Poznań), litewskie (Wilno), pruskie (Malbork) oraz miejskie (Ryga, Gdańsk). Ponadto, w czasie wojny Gdańska z Rzeczpospolitą, w roku 1577 w Gdańsku wybijano szelągi oblężnicze. Z wyjątkiem tych ostatnich, szelągi miały próbę srebra II 7/8 łuta, ważyły średnio 1,134 g i zawierały 0,204 g czystego kruszcu. Szelągi oblężnicze zawierały znacznie mniej srebra. Schemat ikonograficzny emisji olkuskich (1579-1586) wykrystalizował się dopiero po pewnym czasie. Początkowo na awersie umieszczano Trzy Zęby (herb Batorych), a na rewersie polskiego orła. Od roku 1580 na awersie utrwalił się schemat z monogramem królewskim „S" pod koroną i herbem Przegonia podskarbiego Jana Dulskiego u dołu oraz napisem otokowym. Na rewersie zaś pod koroną znalazły się herby Polski i Litwy, a u dołu napisu otokowego – Trzy Zęby. (Jako wyjątek można potraktować odmianę z roku 1581, gdzie na rewersie umieszczono jedynie herb Litwy). Emisje mennic poznańskiej (1585-1586) oraz wileńskiej (1579-1585) przejęły ten ogólny schemat. W latach 1584, 1585 z mennicy malborskiej wyszły szelągi dla Prus Królewskich. Mimo iż na rewersie widniał tam polski orzeł z herbem Trzy Zęby na piersi, co mogło sugerować, że są to emisje koronne, a nie pruskie, sprawę rozstrzygał napis w otoku: SOLIDVS TERRARVM PRVS (szeląg ziemi pruskiej). Szelągi ryskie (1582-1586), podobnie jak malborskie, na awersie posiadały pod koroną monogram „S" z herbem Trzy Zęby oraz napis otokowy. Natomiast na rewersie widniał oczywiście herb Rygi i napis otokowy. Na awersie szelągów gdańskich (1578-1582, 1584) umieszczony został orzeł z ramieniem zbrojnym i koroną na szyi (herb Prus Królewskich) oraz napis otokowy. Na rewersie – herb Gdańska i napis otokowy. Spośród szelągów emitowanych w okresie panowania Stefana Batorego zdecydowanie wyróżniają się gdańskie szelągi oblężnicze (1577) z postacią Chrystusa na awersie i z napisem: DEFENDE NOS CHRISTE (broń nas Chryste). Wśród gdańskich szelągów oblężniczych, które zasadniczo były tłoczone przy użyciu walcowej maszyny menniczej, zdarzają się egzemplarze bite tradycyjną metodą młotową. Należą one do wielkich rzadkości numizmatycznych, znanych w kilku egzemplarzach. Odróżnia je od szelągów tłoczonych charakterystyczny krzyż u góry rewersu.

Reference: Parchimowicz-Brzeziński 184.a3, Kopicki 8071 (R1), Haljak 1003 (inna odmiana napisowa)
Grade: VF+ ex. Marzęta

POLISH COINS Poland Poland 1506-1795 Poland Polen Lithuania